Hoofdstuk 1: Het onderscheiden
“Precies bezien is alle filosofie enkel in onduidelijke taal tot uitdrukking gebracht mensenverstand.”
«Genau besehen ist alle Philosophie nur der Menschenverstand in amphigurischer Sprache.»
Rudolf Steiner Commentaar
bij spreuk 106 tot en met 108
Om reden genoemd in het commentaar bij spreuk 104 en 105 verlangt Goethe een Kritiek van het Algemene Verstand.
Aus dem in der Anmerkung zu Nr. 104 - 105 angegebenen Grunde verlangt Goethe eine Kritik des Gemeinverstandes.
Audiovisuele weergave spreuk 107
Interview
Peter Voß fragt Rüdiger Safranski: Goethe - ein Kunstwerk?
Noten
BeantwoordenVerwijderen① ‘Amphigurisch’ is een oud Duits woord. Je komt het onder andere tegen in Het Goethe-Wörterbuch: Amphigurisch - Goethe-Wörterbuch:
Amphigurisch, auch ‘-ou-’: verworren, dunkel, unsinnig
1) wenn jener Aufsatz [G-s üb das Straßburger Münster] etwas A-es in seinem Stil bemerken läßt, so möchte es wohl zu verzeihen sein, da wo etwas Unaussprechliches auszusprechen ist 492,166,25 Baukunst 1823 “Genau besehen, ist alle Philosophie nur der Menschenverstand in a-er Sprache.” 422,260,5 MuR(1200)2) B42,21,3 Boisserée 19.1.27 a-e Redensarten B31,307,22 Nees 5.11.18 K uö
1) zur Herkunft des Wortes (über das Frz aus dem Griech od direkt aus dem Griech) vgl JA4,354 u JA35,372
2) vgl dazu die Erwiderung Der Menschenverstand .. eine höhere Theorie [weiß] sich selten in den Kreis zu finden, wo jener wirkt und wes’t 422,260,6ff MuR(1201)
(Rosel Weidhase)
② De term is verwant met het moderne Duitse woord Ambiguität, welke naar het Nederlands vertaald de betekenis draagt:
dubbelzinnigheid, ambiguïteit, tweeledigheid.
③ Vergelijking met de volgende Nederlandse termen:
→ ambigu (van Dale):
(bijvoeglijk naamwoord) (Frans) meer dan één betekenis hebbend, voor tweeërlei uitleg vatbaar, synoniem: dubbelzinnig;
→ ambiguïteit (van Dale):
(vrouwelijk) [Frans: ambiguité] dubbelzinnigheid;
→ ambiguo (van Dale):
[Latijn, 6e naamval van ambiguum (twijfel)], in de bijwoordelijke verbinding in ambiguo, in geval van twijfel, in onzekerheid.
④ Al met al koos ik bij aforisme 107 voor het woord ‘onduidelijk’, omdat de term ‘onzinnig’ me te sterk en te specifiek uitgedrukt was en ‘onduidelijk’ me in dit verband gepast neutraal of ingehouden vookwam; hierbij ik bleef ik dus bij aanduidingen zoals gegeven in het Goethe-Wörterbuch; maar de connotaties zoals weergegeven bij noot 2 en 3 zijn mijns inziens zeker ook relevant.
⑤ Aforisme 107 staat tussen aanhalingstekens afgedrukt. Dat kan er op duiden dat Goethe hiermee iemand citeert. Van de kant van Steiner wordt hierover geen opheldering verschaft.
Je laat de vertaling beginnen met "Precies bezien". Dat suggereert dat deze opmerking door Goethe zeer zorgvuldig bedoeld is. En dan allesbehalve complimenteus.
BeantwoordenVerwijderenAls je zou beginnen met "Welbeschouwd" of "Nader beschouwd" dan spreekt daar toch wat meer mededogen uit.
Ik laat het aan jouw oordeelsvermogen en de context of Goethe hier een dodelijk kritische opmerking danwel een luchtig grapje maakt.
Dat mededogen (en een zeker gevoel voor ironie) haal ik er ook nu reeds uit, Theo. Dus net zo goed met "Precies bezien". In mijn ogen is de opmerking van Goethe serieus bedoeld en koos hij daarbij zijn woorden zorgvuldig. Naar mijn idee niet met de bedoeling om een definitief vernietigend oordeel over filosofie en filosofen te vellen. Zekere filosofen waardeerde hij zeer, waaronder Spinoza. En zo waren er meer.
VerwijderenMet (uitgesproken) filosofische opvattingen kun je zeer bepaalde richtingen inslaan en specifieke terreinen verkennen, vooral begripsmatig, waarbij enerzijds vele zaken kunnen zijn inbegrepen, doch anderzijds ook één en ander kan worden buitengesloten, buiten beeld blijft of raakt. En vooral daar kon het bij Goethe, fenomenoloog als hij was, gaan wringen. Steiner pointeert en preciseert dit duidelijk in zijn geschrift Goethes wereldbeschouwing (GA 6; 1897) → Goethes Weltanschauung.